SQL là gì? Tìm hiểu cơ bản về SQL

Khái niệm SQL là gì?

SQL là gì? SQL là viết tắt của cụm từ “Structured Query Language”, có nghĩa là ngôn ngữ truy vấn có cấu trúc. Đúng như tên gọi, SQL là một ngôn ngữ truy vấn chuẩn hóa, được sử dụng để quản lý và mọi thao tác dữ liệu bên trong hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ. Tóm lại, bất cứ khi nào bạn cần lưu trữ, chỉnh sửa, truy xuất hay xóa dữ liệu trong một database có cấu trúc, SQL chính là công cụ bạn cần.

Lịch sử ra đời SQL

SQL ra đời từ một ý tưởng đột phá vào thập niên 1970 của Edgar F. Codd tại IBM, với mô hình dữ liệu quan hệ giúp đơn giản hóa việc tổ chức và quản lý dữ liệu. Từ đó, nhóm nghiên cứu của IBM phát triển ngôn ngữ SEQUEL (sau đổi thành SQL) để thao tác với dữ liệu trong các bảng quan hệ.

Năm 1979, Oracle là công ty đầu tiên thương mại hóa SQL, thúc đẩy sự phổ biến rộng rãi. SQL được chuẩn hóa bởi ANSI (1986) và ISO (1987), trở thành ngôn ngữ tiêu chuẩn toàn cầu. Từ thập niên 1990 đến nay, SQL liên tục được nâng cấp với nhiều tính năng mạnh mẽ. Ngày nay, SQL đóng vai trò không thể thiếu trong việc quản lý dữ liệu ở hầu hết các hệ thống công nghệ.

Lịch sử phát triển của ngôn ngữ lập trình SQL

Như vậy, từ một ý tưởng đột phá của Codd, qua những nghiên cứu tiên phong của IBM và sự chuẩn hóa của các tổ chức quốc tế, SQL đã trải qua một hành trình phát triển ấn tượng để trở thành ngôn ngữ quyền năng mà chúng ta biết ngày nay. Việc hiểu được lịch sử này sẽ giúp bạn càng thêm trân trọng giá trị và tầm quan trọng của SQL là gì trong thế giới công nghệ thông tin hiện đại.

Các thành phần chính của ngôn ngữ lập trình SQL

Tìm hiểu SQL là gì không thể không tìm hiểu về các thành phần của loại ngôn ngữ này. SQL không chỉ là một ngôn ngữ đơn thuần; nó được cấu thành từ nhiều nhóm lệnh khác nhau, mỗi nhóm có một chức năng riêng biệt.

DDL (Data Definition Language)

DDL dùng để tạo và thay đổi cấu trúc của cơ sở dữ liệu. Các lệnh phổ biến gồm:

• CREATE: Dùng để tạo bảng, cơ sở dữ liệu, view hoặc index trong hệ quản trị cơ sở dữ liệu.
• ALTER: Cho phép thay đổi cấu trúc của bảng đã tồn tại, như thêm hoặc sửa cột.
• DROP: Dùng để xóa bảng, cơ sở dữ liệu hoặc view khỏi hệ thống.

DML (Data Manipulation Language)

DML là trái tim của SQL, dùng để quản lý dữ liệu bên trong các bảng. Các lệnh quen thuộc như:

• SELECT: Truy vấn và lấy dữ liệu từ database. Đây là lệnh SQL được sử dụng phổ biến nhất trong thực tế.
• INSERT: Dùng để thêm dữ liệu mới vào bảng trong cơ sở dữ liệu.
• UPDATE: Cho phép chỉnh sửa hoặc cập nhật dữ liệu đã có trong bảng.
• DELETE: Dùng để xóa dữ liệu khỏi bảng trong cơ sở dữ liệu.

DCL (Data Control Language)

DCL giúp quản lý quyền truy cập của người dùng đối với database. Các lệnh chính:

• GRANT: Câu lệnh dùng để cấp quyền truy cập hoặc thao tác dữ liệu cho người dùng trong cơ sở dữ liệu.
• REVOKE: Dùng để thu hồi các quyền đã cấp cho người dùng trong cơ sở dữ liệu.

TCL (Transaction Control Language)

TCL dùng để quản lý các giao dịch, đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu khi có nhiều thao tác xảy ra cùng lúc. Ví dụ:

• COMMIT: Dùng để lưu vĩnh viễn các thay đổi của giao dịch vào cơ sở dữ liệu.
• ROLLBACK: Dùng để hủy bỏ các thay đổi chưa được lưu trong một giao dịch.

Ưu và nhược điểm của ngôn ngữ SQL là gì?

SQL từ lâu đã là ngôn ngữ chung trong thế giới dữ liệu. Hầu hết các nhà phát triển, từ người mới bắt đầu đến chuyên gia, đều cần đến nó. Hãy cùng tìm hiểu những ưu và nhược điểm của SQL là gì để tìm xem vì sao SQL là ngôn ngữ không thể thiếu trong lập trình.

Ưu điểm của ngôn ngữ SQL

SQL được đánh giá là ngôn ngữ lập trình thân thiện, dễ làm quen

• Dễ sử dụng: SQL được đánh giá là một ngôn ngữ khá thân thiện. Các câu lệnh của nó gần giống với tiếng Anh thông thường, giúp bạn dễ dàng đọc hiểu và viết truy vấn. Ngay cả khi bạn là người mới toanh trong ngành lập trình, việc tiếp cận SQL cũng không quá khó khăn.
• Cộng đồng hỗ trợ lớn mạnh: Khi học SQL, bạn sẽ không bao giờ cảm thấy đơn độc. Có một cộng đồng rộng lớn gồm các nhà phát triển, chuyên gia sẵn sàng chia sẻ kiến thức, tài liệu và giải đáp thắc mắc. Từ các diễn đàn trực tuyến, tài liệu hướng dẫn đến khóa học, mọi thứ đều rất phong phú, giúp quá trình học của bạn trở nên thuận lợi hơn bao giờ hết.
• Tính tiêu chuẩn hóa cao: SQL được chuẩn hóa theo các quy tắc quốc tế. Điều này có nghĩa là một truy vấn SQL cơ bản thường có thể hoạt động trên nhiều hệ quản trị cơ sở dữ liệu khác nhau như MySQL, PostgreSQL, SQL Server hay Oracle. Sự nhất quán này giúp bạn dễ dàng chuyển đổi và làm việc với các hệ thống khác nhau.
• Linh hoạt trong thao tác: SQL cung cấp cho bạn quyền năng mạnh mẽ để tương tác với cơ sở dữ liệu. Bạn có thể dễ dàng truy vấn, thêm, sửa, xóa dữ liệu, hay thậm chí định hình lại cấu trúc của database. Sự linh hoạt này cho phép bạn thực hiện vô số thao tác trên các lược đồ và hệ thống khác nhau, đáp ứng đa dạng nhu cầu của dự án.
• Bảo mật dữ liệu tối ưu: Các hệ quản trị cơ sở dữ liệu SQL tích hợp nhiều tính năng bảo mật vượt trội. Chúng bao gồm việc xác thực người dùng, ủy quyền truy cập và cả mã hóa dữ liệu. Nhờ đó, thông tin của bạn luôn được bảo vệ an toàn.
• Đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu: Đây là một ưu điểm cực kỳ quan trọng của SQL. Ngôn ngữ này cho phép bạn thiết lập các ràng buộc để đảm bảo dữ liệu luôn chính xác và có mối quan hệ logic giữa các bảng. Điều này giúp ngăn ngừa các lỗi dữ liệu không mong muốn và duy trì sự đáng tin cậy của hệ thống.

Bạn đọc tham khảo thêm: 

Android là gì? Khám phá hệ điều hành di động phổ biến nhất thế giới

Hợp đồng thuê nhân sự ngoài: Mẫu chi tiết & lưu ý quan trọng

Nhược điểm của ngôn ngữ SQL

Bên cạnh những ưu điểm vượt trội, SQL cũng có một vài nhược điểm bạn cần cân nhắc. Vậy điểm yếu của SQL là gì?

• Khả năng mở rộng hạn chế: Cơ sở dữ liệu SQL thường mở rộng  theo chiều dọc, tức là bạn cần nâng cấp phần cứng cho một máy chủ duy nhất. Việc mở rộng quy mô theo chiều ngang cho các bộ dữ liệu cực lớn và lưu lượng truy cập cao có thể gặp nhiều thách thức và phức tạp hơn so với các hệ thống NoSQL.
• Độ phức tạp khi nâng cao: Dù các câu lệnh cơ bản rất dễ học, nhưng khi đối mặt với các truy vấn SQL phức tạp, thiết kế cơ sở dữ liệu lớn hoặc tối ưu hóa hiệu suất, bạn có thể gặp không ít khó khăn. Việc nắm vững các khái niệm nâng cao đòi hỏi thời gian và sự thực hành liên tục.

SQL nâng cao đòi hỏi thời gian và thực hành để thành thạo

• Hạn chế với dữ liệu phi cấu trúc: SQL được thiết kế chủ yếu để làm việc với dữ liệu có cấu trúc, được tổ chức theo bảng với các cột và hàng rõ ràng. Do đó, nếu bạn cần xử lý các loại dữ liệu phi cấu trúc không có mô hình cố định, SQL có thể không phải là lựa chọn tối ưu.
• Chi phí bản quyền: Một số hệ quản trị cơ sở dữ liệu SQL thương mại, đặc biệt là những phiên bản cao cấp dành cho doanh nghiệp lớn, có thể đi kèm với chi phí bản quyền khá cao, cũng như chi phí hỗ trợ và bảo trì.
• Điểm lỗi tập trung: Nếu cơ sở dữ liệu SQL trung tâm gặp sự cố, toàn bộ hệ thống hoặc các ứng dụng phụ thuộc vào nó có thể bị ảnh hưởng. Điều này đòi hỏi các giải pháp sao lưu, phục hồi và dự phòng mạnh mẽ để đảm bảo tính sẵn sàng của hệ thống.

Dù có những nhược điểm nhất định, nhưng với sự ổn định, tính toàn vẹn và khả năng quản lý dữ liệu có cấu trúc vượt trội, SQL vẫn là một kỹ năng không thể thiếu trong bất kỳ lộ trình sự nghiệp công nghệ thông tin nào. Việc hiểu rõ cả ưu và nhược điểm SQL là gì sẽ giúp bạn đưa ra lựa chọn học tập và ứng dụng SQL một cách hiệu quả nhất.

Ứng dụng của SQL là gì trong thực tế?

SQL hiện diện ở khắp mọi nơi bạn ít ngờ tới.

• Phát triển web và ứng dụng di động: Các website thương mại điện tử, mạng xã hội, ứng dụng quản lý công việc... đều cần database để lưu trữ thông tin người dùng, sản phẩm, bài viết. SQL giúp các ứng dụng này tương tác với dữ liệu một cách nhanh chóng và hiệu quả.
• Phân tích dữ liệu và Business Intelligence: Trong kỷ nguyên dữ liệu lớn, SQL là công cụ không thể thiếu để trích xuất, tổng hợp và phân tích dữ liệu. Các nhà phân tích dùng SQL để tạo báo cáo, tìm kiếm insight từ dữ liệu, hỗ trợ đưa ra các quyết định kinh doanh chiến lược.
• Quản lý hệ thống và cơ sở hạ tầng: Các quản trị viên database (DBA) sử dụng SQL để giám sát hiệu suất, bảo trì, sao lưu và khôi phục database, đảm bảo hệ thống luôn hoạt động ổn định.

SQL ứng dụng rộng rãi trong web, mobile và phân tích dữ liệu

Học SQL có khó không? Lộ trình cho người mới bắt đầu

Nhiều người e ngại khi bắt đầu học một ngôn ngữ mới. Nhưng với SQL, bạn hoàn toàn có thể bắt đầu dễ dàng. Để nhanh chóng thành thạo SQL là gì và cách sử dụng nó, bạn có thể tham khảo lộ trình học tập sau:

Nắm vững cú pháp cơ bản

Hiểu rõ cú pháp SQL cơ bản là bước nền tảng quan trọng để bắt đầu học và sử dụng ngôn ngữ này hiệu quả. Bạn cần hiểu rõ và thực hành thành thạo các câu lệnh như SELECT (để truy vấn dữ liệu), WHERE (để lọc dữ liệu theo điều kiện), JOIN (để kết nối dữ liệu từ nhiều bảng), GROUP BY (để nhóm dữ liệu và thực hiện các phép tính tổng hợp) và ORDER BY (để sắp xếp kết quả). Đây chính là bảng chữ cái của SQL.

Làm quen với hệ quản trị cơ sở dữ liệu

Mặc dù cú pháp SQL là chuẩn, nhưng mỗi hệ quản trị cơ sở dữ liệu như MySQL, PostgreSQL, SQL Server hay Oracle lại có những điểm đặc trưng riêng. Hãy chọn một hoặc hai hệ thống phổ biến để thực hành. MySQL và PostgreSQL thường là lựa chọn tốt cho người mới bắt đầu vì chúng miễn phí và có cộng đồng lớn mạnh.

Thực hành với dự án nhỏ

Lý thuyết chỉ là một phần. Để thật sự hiểu SQL là gì và ứng dụng nó vào thực tế, điều quan trọng nhất là bạn phải đi vào thực hành. Hãy bắt đầu với các dự án nhỏ, đơn giản như:

• Xây dựng hệ thống quản lý đơn hàng: Tạo các bảng cho khách hàng, sản phẩm, đơn hàng và chi tiết đơn hàng. Sau đó, thực hiện các truy vấn để xem đơn hàng của một khách hàng cụ thể, tổng doanh thu theo sản phẩm, hay danh sách các sản phẩm bán chạy nhất.
• Quản lý học sinh/sinh viên: Tạo bảng thông tin học sinh, lớp học, điểm số. Thực hành thêm, sửa, xóa thông tin, tìm kiếm học sinh theo tên, hoặc tính điểm trung bình của một lớp.
• Quản lý thư viện: Tạo bảng sách, tác giả, độc giả, phiếu mượn trả. Thực hành các thao tác quản lý sách, tìm kiếm sách theo tác giả, hoặc theo dõi tình trạng mượn trả.

Những dự án này sẽ giúp bạn áp dụng kiến thức SQL vào thực tế, củng cố kỹ năng và hiểu rõ hơn về cách dữ liệu được tổ chức và thao tác. Giống như học bất kỳ ngôn ngữ nào, thực hành là điều cực kỳ quan trọng. Hãy tìm các nền tảng học trực tuyến, làm bài tập, giải quyết các vấn đề thực tế với SQL. Bạn sẽ thấy ngôn ngữ này dễ hơn rất nhiều.

Kết luận

Qua bài viết này, hy vọng bạn đã hiểu hơn về SQL là gì, vai trò, các thành phần chính và ứng dụng của nó trong thế giới lập trình. SQL không chỉ là một ngôn ngữ lập trình, mà còn là một kỹ năng cốt lõi giúp bạn mở cánh cửa đến nhiều cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn. Hãy bắt đầu hành trình khám phá và làm chủ SQL ngay hôm nay để vững bước trên con đường sự nghiệp công nghệ thông tin nhé! Chúc bạn thành công