Fix bug là gì?

Định nghĩa fix bug là gì?

Fix bug là quá trình phát hiện, xác định và sửa chữa các lỗi trong phần mềm, ứng dụng hoặc website. Đây là một phần không thể thiếu trong chu trình phát triển phần mềm, đặc biệt quan trọng để đảm bảo chất lượng sản phẩm khi đến tay người dùng.

"Fix bug" nghĩa là gì? – Đúng như tên gọi, "fix" có nghĩa là "sửa chữa" và "bug" là "lỗi". Khi các lập trình viên nói họ đang "fix bug", điều đó có nghĩa là họ đang tìm kiếm, phân tích và khắc phục các vấn đề bất thường khiến phần mềm không hoạt động như mong đợi.

Để hiểu rõ hơn, hãy xem xét một tình huống thực tế: Bạn đang cố gắng đăng nhập vào ứng dụng ngân hàng của mình, nhưng dù đã nhập đúng thông tin, hệ thống vẫn không cho phép bạn truy cập. Đó chính là một bug, và đội ngũ kỹ thuật sẽ phải tìm cách fix bug này - có thể là do lỗi xác thực, lỗi kết nối cơ sở dữ liệu, hoặc thậm chí là do cách thức ứng dụng xử lý ký tự đặc biệt trong mật khẩu của bạn.

Fix bug là quá trình phát hiện, xác định và sửa chữa các lỗi trong phần mềm

Bug trong phần mềm là gì?

Bug = lỗi là những sự cố khiến phần mềm hoạt động không như thiết kế ban đầu. Theo cách hiểu đơn giản nhất, bug là "lỗi" trong chương trình máy tính khiến nó không thể thực hiện đúng chức năng như dự định.

Bug có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, từ những lỗi nhỏ như lỗi chính tả trong giao diện người dùng, cho đến những lỗi nghiêm trọng có thể khiến toàn bộ hệ thống bị sập. Một số ví dụ gần gũi về bug mà chúng ta thường gặp trong cuộc sống hàng ngày:

• Game bị treo hoặc đứng hình khi đang chơi
• Ứng dụng nhắn tin không gửi được tin nhắn dù đã có kết nối internet
• Website hiển thị sai thông tin hoặc bố cục bị vỡ
• Ứng dụng điện thoại tự động đóng khi đang sử dụng
• Chức năng thanh toán không hoạt động trên trang thương mại điện tử

Mỗi bug đều có mức độ ưu tiên khác nhau, tùy thuộc vào tác động của nó đến trải nghiệm người dùng và hoạt động của hệ thống. Một bug nhỏ có thể chỉ gây phiền toái, trong khi bug nghiêm trọng có thể dẫn đến mất dữ liệu, lộ thông tin cá nhân, hoặc thậm chí gây thiệt hại tài chính.

Tại sao phần mềm luôn có bug?

Phần mềm được tạo ra từ hàng triệu dòng code

Một trong những lý do chính khiến bug tồn tại là do bản chất phức tạp của phần mềm hiện đại. Các ứng dụng và hệ thống ngày nay thường được xây dựng từ hàng nghìn, thậm chí hàng triệu dòng code. Để minh họa mức độ phức tạp này, hãy xem xét một số con số đáng kinh ngạc:

• Hệ điều hành Windows 10 có khoảng 50 triệu dòng code
• Google Chrome có hơn 15 triệu dòng code
• Một ứng dụng di động trung bình có khoảng 40.000 đến 100.000 dòng code

Với độ phức tạp như vậy, không phải lúc nào lập trình viên cũng có thể viết code hoàn hảo ngay từ đầu. Mỗi chức năng mới, mỗi tính năng bổ sung đều có thể tạo ra các tương tác không lường trước được giữa các phần khác nhau của hệ thống.

Ví dụ: Một ứng dụng đặt đồ ăn có thể có hàng nghìn tình huống sử dụng khác nhau - từ đăng ký tài khoản, tìm kiếm nhà hàng, đặt món, thanh toán, theo dõi đơn hàng, đến đánh giá sau khi nhận được đồ ăn. Mỗi luồng sử dụng này đều có thể chứa vô số biến thể và tình huống ngoại lệ, rất dễ dẫn đến việc xuất hiện lỗi.

Một trong những lý do chính khiến bug tồn tại là do bản chất phức tạp của phần mềm hiện đại

Bạn đọc tham khảo thêm: 

IDE là gì- Giải mã tất cả những kiến thức từ A-Z về IDE

Senior là gì? Phân biệt Senior Manager, Senior Executive dễ hiểu

Lỗi có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau

Bug trong phần mềm có thể xuất phát từ nhiều nguồn gốc khác nhau, không chỉ đơn thuần là do "lập trình viên làm việc cẩu thả". Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

Lập trình viên viết sai logic (con người không thể tránh khỏi sai lầm)

Mặc dù các lập trình viên luôn cố gắng viết code chính xác, nhưng sai sót vẫn có thể xảy ra. Đôi khi, đó là do hiểu sai yêu cầu, đôi khi là do áp lực thời gian, hoặc đơn giản là do nhầm lẫn trong quá trình triển khai. Ngay cả những lập trình viên giỏi nhất cũng có thể mắc lỗi khi làm việc với các hệ thống phức tạp.

Do cập nhật phần mềm, thay đổi cấu trúc hệ thống

Phần mềm hiện đại liên tục được cập nhật và mở rộng. Mỗi khi thực hiện thay đổi, dù là nhỏ, đều có nguy cơ ảnh hưởng đến các phần khác của hệ thống. Một thay đổi nhỏ trong cơ sở dữ liệu có thể ảnh hưởng đến cách ứng dụng hiển thị thông tin. Một tính năng mới có thể xung đột với chức năng đã tồn tại trước đó.

Do lỗi từ phần mềm hoặc hệ điều hành mà ứng dụng đang chạy trên đó

Đôi khi, bug không phải do code của ứng dụng mà là do môi trường mà nó đang chạy. Các lỗi trong hệ điều hành, thư viện bên thứ ba, hoặc các dịch vụ phụ thuộc có thể gây ra hành vi bất thường trong ứng dụng của bạn. Ví dụ, một ứng dụng có thể hoạt động hoàn hảo trên iOS 15 nhưng lại gặp vấn đề trên iOS 16 do thay đổi trong cách hệ điều hành xử lý bộ nhớ.

Ngoài ra, còn có các yếu tố khác như:

• Sự tương tác phức tạp giữa các thành phần khác nhau của hệ thống
• Thiếu kiểm thử toàn diện trước khi phát hành
• Yêu cầu thay đổi liên tục trong quá trình phát triển
• Áp lực về thời gian và tài nguyên
• Khó khăn trong việc dự đoán tất cả các tình huống sử dụng có thể xảy ra

Fix bug trong lập trình được thực hiện như thế nào?

Bước 1: Tìm hiểu lỗi xảy ra ở đâu

Bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình fix bug là xác định chính xác nơi lỗi xuất hiện. Đây là giai đoạn "điều tra" đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn của lập trình viên.

Lập trình viên kiểm tra lỗi bằng thông báo lỗi, log hệ thống hoặc phản hồi từ người dùng. Mỗi nguồn thông tin này đều cung cấp những manh mối quan trọng:

• Thông báo lỗi (Error messages): Hệ thống thường tạo ra các thông báo lỗi khi gặp vấn đề. Những thông báo này có thể chứa thông tin như dòng code gây ra lỗi, loại lỗi (syntax error, runtime error, logic error), và đôi khi là gợi ý về cách khắc phục.
• Log hệ thống: Hầu hết các ứng dụng hiện đại đều ghi lại các hoạt động của chúng vào file log. Những file này chứa thông tin chi tiết về trạng thái của ứng dụng tại thời điểm xảy ra lỗi, bao gồm các giá trị biến, thứ tự thực hiện các chức năng, và các thao tác với cơ sở dữ liệu.
• Phản hồi từ người dùng: Đôi khi, nguồn thông tin tốt nhất lại đến từ chính người dùng. Những mô tả như "Tôi nhấn vào nút thanh toán nhưng không có gì xảy ra" hoặc "Ứng dụng bị đóng đột ngột khi tôi cố gắng tải ảnh lên" có thể giúp lập trình viên hiểu được bối cảnh và các bước dẫn đến lỗi.

Để tìm hiểu lỗi xảy ra ở đâu, lập trình viên thường sử dụng các kỹ thuật như:

• Tái tạo lỗi: Cố gắng làm lại chính xác các bước mà người dùng đã thực hiện để xem liệu lỗi có xuất hiện lại không.
• Kiểm tra môi trường: Xác minh xem lỗi có xảy ra trên tất cả các thiết bị, trình duyệt, hoặc hệ điều hành không, hay chỉ trong một số điều kiện cụ thể.
• Sử dụng công cụ theo dõi lỗi: Các công cụ như Sentry, Rollbar, hoặc Firebase Crashlytics có thể cung cấp thông tin chi tiết về lỗi xảy ra trong môi trường thực tế.

Bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình fix bug là xác định chính xác nơi lỗi xuất hiện

Bước 2: Phân tích nguyên nhân

Sau khi xác định được vị trí của lỗi, bước tiếp theo là phân tích sâu để tìm ra nguyên nhân gốc rễ. Đây là giai đoạn đòi hỏi kỹ năng phân tích và hiểu biết sâu sắc về hệ thống.

Lập trình viên sử dụng debugger hoặc in dữ liệu ra màn hình để xem chương trình đang hoạt động như thế nào. Các công cụ và kỹ thuật này cho phép họ "mổ xẻ" chương trình trong khi nó đang chạy:

• Debugger: Là công cụ cho phép lập trình viên chạy chương trình từng dòng một, kiểm tra giá trị của các biến tại mỗi bước, và theo dõi luồng thực thi. Hầu hết các môi trường phát triển (IDE) hiện đại như Visual Studio, IntelliJ IDEA, hoặc VS Code đều có tích hợp debugger mạnh mẽ.
• In dữ liệu ra màn hình (Console logging): Đôi khi, cách đơn giản nhất là thêm các lệnh in (như console.log trong JavaScript, print trong Python, System.out.println trong Java) tại các điểm quan trọng trong code để hiển thị giá trị của biến hoặc thông báo khi một chức năng được thực thi.

Trong giai đoạn phân tích, lập trình viên tập trung vào các khía cạnh sau:

• Dữ liệu đầu vào: Liệu lỗi có xuất hiện với tất cả dữ liệu đầu vào hay chỉ với một số giá trị cụ thể?
• Trạng thái hệ thống: Các biến toàn cục, cấu hình hệ thống, hoặc dữ liệu được lưu trữ có ảnh hưởng đến lỗi không?
• Tương tác giữa các thành phần: Có vấn đề nào trong cách các module hoặc dịch vụ khác nhau giao tiếp với nhau không?
• Điều kiện đặc biệt: Lỗi có xuất hiện trong các tình huống cạnh (edge cases) như giá trị rỗng, số lượng lớn dữ liệu, hoặc kết nối mạng không ổn định không?

Lập trình viên sử dụng debugger

Bước 3: Sửa lỗi và kiểm tra lại

Sau khi đã xác định được nguyên nhân của lỗi, lập trình viên tiến hành sửa chữa và kiểm tra kỹ lưỡng để đảm bảo lỗi đã được khắc phục hoàn toàn.

Quá trình sửa lỗi thường bao gồm:

1. Thực hiện thay đổi nhỏ nhất có thể: Nguyên tắc vàng trong việc sửa lỗi là thay đổi càng ít code càng tốt để giảm thiểu nguy cơ tạo ra các lỗi mới.
2. Viết test case: Trước khi sửa lỗi, lập trình viên thường viết một bài kiểm tra tự động tái tạo lỗi. Sau khi sửa, bài kiểm tra này sẽ giúp xác nhận rằng lỗi đã được khắc phục.
3. Áp dụng sửa đổi: Sau khi đã hiểu rõ vấn đề, lập trình viên thực hiện các thay đổi cần thiết trong code.
4. Kiểm tra lại: Đây là bước quan trọng để xác nhận rằng:
• Lỗi đã được sửa chữa
• Không có lỗi mới xuất hiện
• Tất cả các chức năng liên quan vẫn hoạt động bình thường

Quá trình kiểm tra lại có thể bao gồm:

• Chạy bộ kiểm thử tự động: Đảm bảo tất cả các test case đều pass, không chỉ test case cho lỗi đã sửa.
• Kiểm thử hồi quy: Kiểm tra lại các chức năng liên quan để đảm bảo thay đổi không ảnh hưởng đến chúng.
• Kiểm thử môi trường: Xác nhận rằng sửa đổi hoạt động trên tất cả các môi trường (các trình duyệt khác nhau, các phiên bản hệ điều hành khác nhau, v.v.).

Đôi khi, quá trình sửa lỗi không phải là một đường thẳng mà là một chu trình lặp đi lặp lại. Nếu lần sửa đầu tiên không hiệu quả hoặc tạo ra các vấn đề mới, lập trình viên sẽ quay lại bước phân tích và thử một cách tiếp cận khác.

Sau khi đã xác định được nguyên nhân của lỗi, lập trình viên tiến hành sửa chữa và kiểm tra kỹ lưỡng

Kinh nghiệm fix bug nhanh và hiệu quả cho người mới

Nguyên tắc giúp fix bug không làm phát sinh lỗi mới

Fix bug không chỉ là việc khắc phục vấn đề hiện tại mà còn phải đảm bảo không tạo ra các vấn đề mới. Dưới đây là một số nguyên tắc quan trọng giúp lập trình viên, đặc biệt là người mới, fix bug một cách an toàn và hiệu quả:

Chỉ sửa lỗi, không thay đổi logic không liên quan

Một trong những sai lầm phổ biến nhất khi fix bug là "sửa quá mức cần thiết". Khi bạn phát hiện một lỗi, hãy tập trung vào việc sửa chính xác lỗi đó mà không động chạm đến các phần khác của code nếu không cần thiết. Mỗi dòng code thay đổi đều mang theo nguy cơ tạo ra bug mới.

Ví dụ: Nếu bạn phát hiện lỗi trong chức năng xác thực người dùng, hãy sửa chính xác phần xác thực đó mà không cần "cải thiện" UI đăng nhập hoặc thay đổi cấu trúc cơ sở dữ liệu người dùng (trừ khi những thay đổi này thực sự cần thiết để sửa lỗi).

Sao lưu code trước khi sửa lỗi

Luôn đảm bảo bạn có thể quay lại trạng thái trước khi thực hiện các thay đổi. Điều này có thể được thực hiện thông qua:

• Sử dụng hệ thống quản lý phiên bản như Git: Tạo một nhánh (branch) mới cho mỗi lỗi bạn đang sửa. Điều này cho phép bạn hoàn toàn tách biệt các thay đổi và dễ dàng hoàn tác nếu cần.
• Tạo bản sao của file hoặc thư mục: Nếu bạn không sử dụng hệ thống quản lý phiên bản, ít nhất hãy tạo một bản sao của các file bạn sẽ sửa đổi.

Nguyên tắc này đặc biệt quan trọng đối với những thay đổi lớn hoặc khi làm việc với các phần quan trọng của hệ thống.

Ngoài hai nguyên tắc chính trên, một số nguyên tắc khác cũng rất hữu ích:

• Một thay đổi tại một thời điểm: Sửa từng lỗi một và kiểm tra kỹ lưỡng trước khi chuyển sang lỗi tiếp theo.
• Viết test trước khi sửa: Tạo một bài kiểm tra tái tạo lỗi trước khi bắt đầu sửa. Điều này giúp bạn biết chắc chắn khi nào lỗi đã được khắc phục.
• Tập trung vào nguyên nhân gốc rễ: Đừng chỉ sửa triệu chứng mà hãy tìm và khắc phục nguyên nhân thực sự của lỗi.
• Thông báo và ghi chú đầy đủ: Luôn ghi chú về những thay đổi bạn đã thực hiện và lý do tại sao.

Một trong những sai lầm phổ biến nhất khi fix bug là "sửa quá mức cần thiết"

Lập trình viên mới nên rèn luyện kỹ năng fix bug thế nào?

Đối với các lập trình viên mới, việc phát triển kỹ năng fix bug hiệu quả là một phần quan trọng trong hành trình trở thành một developer chuyên nghiệp. Dưới đây là một số cách để trau dồi kỹ năng này:

Ghi lại lỗi thường gặp để tránh lặp lại sai lầm

Tạo một "nhật ký lỗi" cá nhân là một phương pháp cực kỳ hiệu quả. Mỗi khi bạn gặp và sửa một lỗi, hãy ghi lại:

• Mô tả về lỗi
• Nguyên nhân gốc rễ
• Cách bạn đã khắc phục
• Những bài học rút ra

Theo thời gian, nhật ký này sẽ trở thành một nguồn tài nguyên quý giá, giúp bạn:

• Nhận biết các mẫu lỗi phổ biến
• Phát triển trực giác về nơi tìm kiếm lỗi
• Tránh lặp lại những sai lầm tương tự trong tương lai

Thực hành bằng cách tham gia các thử thách fix bug trên các nền tảng như LeetCode, CodeSignal

Các nền tảng thực hành lập trình như LeetCode, CodeSignal, HackerRank và Codewars không chỉ cung cấp các bài tập thuật toán mà còn có các thử thách liên quan đến debug. Những thử thách này thường bao gồm:

• Code có lỗi cần được sửa chữa
• Bài tập tìm và sửa lỗi logic
• Thử thách tối ưu hóa code không hiệu quả

Tham gia vào các thử thách này giúp bạn:

• Phát triển kỹ năng phát hiện lỗi
• Làm quen với các loại lỗi phổ biến
• Học hỏi từ cách người khác tiếp cận và giải quyết vấn đề

Ngoài những phương pháp trên, lập trình viên mới cũng nên:

• Đọc code của người khác: Xem xét cách các lập trình viên có kinh nghiệm tổ chức và viết code có thể giúp bạn phát triển "cảm giác" về code tốt và code có vấn đề.
• Tham gia vào các dự án mã nguồn mở: Nhiều dự án mã nguồn mở có các issue được gắn nhãn "good first issue" hoặc "beginner friendly" - đây là cơ hội tuyệt vời để thực hành fix bug trong môi trường thực tế.
• Sử dụng công cụ phân tích tĩnh: Các công cụ như ESLint (JavaScript), Pylint (Python), hoặc SonarQube có thể giúp phát hiện các vấn đề tiềm ẩn trước khi chúng trở thành bug.
• Học hỏi từ code review: Khi code của bạn được review bởi những người có kinh nghiệm hơn, hãy chú ý đến những phản hồi và cố gắng hiểu lý do đằng sau mỗi đề xuất thay đổi.

Fix bug là một kỹ năng phát triển theo thời gian. Với sự kiên nhẫn, thực hành và học hỏi liên tục, các lập trình viên mới có thể từng bước trở nên thành thạo trong việc tìm và khắc phục lỗi một cách hiệu quả.

Kết luận

Như vậy, bài viết trên đã trả lời giúp bạn câu hỏi: Fix bug là gì? Fix bug là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển phần mềm. Từ việc hiểu rõ định nghĩa của bug, phân tích nguyên nhân xuất hiện lỗi, đến việc áp dụng quy trình fix bug hiệu quả - tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sản phẩm phần mềm chất lượng cao.

Đối với những người mới bắt đầu, việc fix bug có thể đôi khi gây nản lòng, nhưng hãy nhớ rằng đây cũng là cơ hội học hỏi vô giá. Mỗi lỗi bạn khắc phục không chỉ cải thiện sản phẩm mà còn nâng cao kỹ năng và hiểu biết của bạn về hệ thống.