Sniffer là gì?

Sniffer là gì? Theo nghĩa đen, sniffer có thể hiểu là "kẻ nhìn trộm" trong môi trường mạng máy tính. Về mặt kỹ thuật, sniffer (hay còn gọi là packet sniffer hoặc network analyzer) là một ứng dụng hoặc thiết bị phần cứng được thiết kế để theo dõi, chặn bắt và phân tích các gói tin dữ liệu được truyền qua mạng máy tính.

Sniffer hoạt động bằng cách lắng nghe tất cả dữ liệu đi qua một giao diện mạng cụ thể, cho phép người dùng xem nội dung của các gói tin đang được truyền tải. Công cụ này có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau - từ việc phân tích hiệu suất mạng, khắc phục sự cố kết nối, đến các hoạt động kém lành mạnh hơn như đánh cắp dữ liệu nhạy cảm.

Điều đáng chú ý là sniffer mang tính hai mặt rõ rệt: nó vừa là công cụ vô giá cho các quản trị viên mạng và chuyên gia bảo mật, vừa là vũ khí nguy hiểm trong tay những kẻ tấn công mạng với mục đích xấu.

Sniffer là một ứng dụng hoặc thiết bị phần cứng được thiết kế để theo dõi, chặn bắt và phân tích các gói tin dữ liệu

Sniffer hoạt động như thế nào?

Cơ chế hoạt động cơ bản

Để hiểu rõ hơn về sniffer, chúng ta cần nắm được cơ chế hoạt động cơ bản của nó. Khi dữ liệu được truyền qua mạng, chúng được chia thành các đơn vị nhỏ gọi là "gói tin" (packets). Trong điều kiện thông thường, card mạng của một thiết bị chỉ xử lý các gói tin được gửi trực tiếp đến nó hoặc các gói tin broadcast/multicast.

Sniffer hoạt động bằng cách chuyển card mạng sang chế độ "Promiscuous mode" - một chế độ đặc biệt cho phép card mạng chấp nhận tất cả các gói tin đi qua, bất kể chúng có được định hướng đến thiết bị đó hay không. Sau khi chặn bắt được gói tin, sniffer sẽ giải mã và phân tích chúng, hiển thị thông tin như địa chỉ nguồn, địa chỉ đích, giao thức được sử dụng và nội dung của gói tin.

Với khả năng "nhìn thấy" mọi dữ liệu đang di chuyển trên mạng, sniffer trở thành công cụ phân tích mạnh mẽ nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu rơi vào tay những đối tượng xấu.

Sniffer hoạt động bằng cách chuyển card mạng sang chế độ "Promiscuous mode"

Phân biệt sniffer thụ động và chủ động

Ứng dụng của sniffer trong thực tế

Ứng dụng hợp pháp

Sniffer đóng vai trò quan trọng trong công tác quản trị và bảo mật mạng. Đối với các quản trị viên mạng, sniffer là công cụ không thể thiếu để giám sát hiệu suất hệ thống, phát hiện và khắc phục sự cố. Bằng cách phân tích dữ liệu truyền qua mạng, các chuyên gia có thể xác định được các điểm nghẽn, lỗi giao thức, hoặc các hoạt động không bình thường.

Trong lĩnh vực bảo mật, sniffer được sử dụng để phát hiện các mẫu lưu lượng bất thường có thể chỉ ra các cuộc tấn công mạng. Chúng còn được dùng trong các cuộc kiểm tra bảo mật, giúp các tổ chức xác định và khắc phục các lỗ hổng trước khi chúng bị khai thác.

Các công ty phát triển phần mềm cũng sử dụng sniffer để gỡ lỗi các ứng dụng mạng, đảm bảo rằng chúng giao tiếp đúng cách và hiệu quả với các hệ thống khác.

Bạn đọc tham khảo thêm: 

Socket.IO là gì? Phân biệt Socket.IO &  WebSocket?

Source code là gì? Khái niệm, vai trò & ví dụ minh họa

Ứng dụng phi pháp

Mặc dù có nhiều ứng dụng hợp pháp, sniffer cũng thường xuyên bị lạm dụng cho các mục đích không chính đáng:

• Đánh cắp thông tin đăng nhập: Kẻ tấn công có thể sử dụng sniffer để chặn bắt username và password khi người dùng đăng nhập vào các trang web không được mã hóa (HTTP thay vì HTTPS).
• Theo dõi hoạt động người dùng: Trên các mạng WiFi công cộng không bảo mật, sniffer có thể được dùng để theo dõi các trang web mà người dùng truy cập, thông tin họ nhập vào và nội dung họ xem.
• Phục vụ các cuộc tấn công Man-in-the-Middle (MITM): Sniffer là công cụ chính trong các cuộc tấn công MITM, nơi kẻ tấn công đứng giữa hai bên giao tiếp, chặn bắt và thậm chí sửa đổi dữ liệu trước khi chuyển tiếp.
• Thu thập thông tin nhạy cảm: Email không mã hóa, tin nhắn, thông tin thẻ tín dụng và dữ liệu nhạy cảm khác có thể bị đánh cắp thông qua sniffer.

Kẻ tấn công có thể sử dụng sniffer để chặn bắt username và password khi người dùng đăng nhập 

Các công cụ sniffer phổ biến hiện nay

Thị trường hiện có nhiều công cụ sniffer với các tính năng và mục đích sử dụng khác nhau. Dưới đây là một số công cụ phổ biến và nổi bật nhất:

• Wireshark: Là công cụ sniffer mã nguồn mở phổ biến nhất hiện nay. Wireshark cung cấp giao diện đồ họa trực quan, hỗ trợ phân tích hàng trăm giao thức và có khả năng lọc gói tin phức tạp. Đây là lựa chọn hàng đầu cho cả chuyên gia và người mới bắt đầu.
• Tcpdump: Là công cụ dòng lệnh nhẹ, có sẵn trên hầu hết các hệ thống Unix/Linux. Tcpdump không có giao diện đồ họa nhưng mạnh mẽ, linh hoạt và tiêu tốn ít tài nguyên, khiến nó lý tưởng cho việc giám sát từ xa và các hệ thống có tài nguyên hạn chế.
• Ettercap: Không chỉ là một sniffer đơn thuần, Ettercap còn tích hợp nhiều tính năng cho các cuộc tấn công MITM, bao gồm khả năng chặn bắt gói tin, phân tích nội dung và thậm chí sửa đổi dữ liệu trong quá trình truyền. Công cụ này thường được sử dụng trong kiểm tra thâm nhập.
• SmartSniff: Là một công cụ đơn giản, nhẹ dành riêng cho Windows. SmartSniff có giao diện người dùng trực quan, dễ sử dụng, phù hợp với người mới bắt đầu hoặc những người cần một giải pháp đơn giản để giám sát lưu lượng mạng.
• NetworkMiner: Là công cụ phân tích pháp y mạng và sniffer với khả năng phân tích sâu. NetworkMiner tập trung vào việc trích xuất dữ liệu từ gói tin như tệp, hình ảnh và thông tin xác thực, hơn là chỉ hiển thị chi tiết giao thức.

Wireshark là công cụ sniffer mã nguồn mở phổ biến nhất hiện nay

Rủi ro và biện pháp phòng tránh sniffer

Những rủi ro khi bị sniff dữ liệu

Việc bị "nghe lén" dữ liệu thông qua sniffer có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Đầu tiên và rõ ràng nhất là nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân và tài khoản. Khi dữ liệu không được mã hóa, sniffer có thể dễ dàng thu thập thông tin đăng nhập, email, tin nhắn cá nhân và thậm chí là dữ liệu thanh toán.

Đối với các doanh nghiệp, việc bị sniff dữ liệu còn có thể dẫn đến mất kiểm soát mạng nội bộ. Kẻ tấn công có thể thu thập thông tin chi tiết về cấu trúc mạng, các thiết bị đang hoạt động và các giao thức được sử dụng - tất cả đều có thể được khai thác để thực hiện các cuộc tấn công tiếp theo.

Nguy hiểm hơn, thông tin thu được từ sniffer thường được sử dụng như bước đầu tiên trong các cuộc tấn công leo thang. Từ việc nắm được mật khẩu hoặc thông tin xác thực, kẻ tấn công có thể đạt được quyền truy cập vào các hệ thống quan trọng và từ đó mở rộng phạm vi xâm nhập.

Cách phòng tránh bị sniff

May mắn thay, có nhiều phương pháp hiệu quả để bảo vệ dữ liệu khỏi các cuộc tấn công sniffer:

• Sử dụng giao thức mã hóa (HTTPS, SSL/TLS): Đây là biện pháp quan trọng nhất để chống lại sniffer. Khi dữ liệu được mã hóa, ngay cả khi bị chặn bắt, kẻ tấn công cũng không thể đọc được nội dung thực sự. Luôn đảm bảo sử dụng HTTPS khi truy cập các trang web, đặc biệt là khi thực hiện các giao dịch nhạy cảm.
• Tránh truy cập mạng công cộng không bảo mật: Các mạng WiFi công cộng là môi trường lý tưởng cho các cuộc tấn công sniffer. Nếu bắt buộc phải sử dụng, hãy hạn chế thực hiện các giao dịch quan trọng hoặc truy cập dữ liệu nhạy cảm.
• Cài phần mềm bảo mật, phát hiện sniffer: Có nhiều giải pháp phần mềm có thể phát hiện khi card mạng của một thiết bị trong mạng được chuyển sang chế độ Promiscuous mode - dấu hiệu của hoạt động sniffing. Việc triển khai các giải pháp này có thể giúp phát hiện sớm các mối đe dọa.
• Sử dụng VPN để mã hóa toàn bộ lưu lượng: VPN tạo ra một đường hầm mã hóa cho toàn bộ lưu lượng mạng của bạn, khiến cho kẻ tấn công không thể đọc được dữ liệu ngay cả khi họ chặn bắt được nó. Đây là giải pháp đặc biệt quan trọng khi sử dụng mạng công cộng.

Kết luận

Sniffer là gì? Như chúng ta đã thấy, đây là công cụ hai mặt trong thế giới bảo mật mạng. Hiểu rõ về cách thức hoạt động của sniffer không chỉ giúp các chuyên gia IT sử dụng chúng hiệu quả trong công việc mà còn giúp mọi người bảo vệ thông tin cá nhân tốt hơn.