CSS là gì?

CSS (Cascading Style Sheets) là một ngôn ngữ định dạng kiểu dáng được sử dụng để mô tả cách trình bày các phần tử HTML (Hypertext Markup Language) trên trang web. Nói một cách đơn giản, HTML chịu trách nhiệm về cấu trúc nội dung, còn CSS chịu trách nhiệm về giao diện và phong cách của nội dung đó.

Khái niệm CSS là gì?

Hãy tưởng tượng HTML là khung xương của một ngôi nhà, còn CSS là lớp sơn, gạch ốp, và các chi tiết trang trí khác. CSS cho phép bạn kiểm soát mọi khía cạnh của giao diện web, từ màu sắc, phông chữ, kích thước, đến bố cục và hiệu ứng.

Cấu trúc và nguyên tắc cơ bản của CSS

CSS có cấu trúc khá đơn giản nhưng lại mang theo những nguyên tắc quan trọng giúp tạo ra các giao diện web đẹp và hiệu quả. Cấu trúc cơ bản của CSS bao gồm các thành phần chính sau:

Đầu tiên, một quy tắc CSS bao gồm bộ chọn (selector) và khối khai báo (declaration block). Bộ chọn dùng để xác định phần tử HTML nào sẽ nhận các kiểu dáng được định nghĩa, trong khi khối khai báo chứa một hoặc nhiều cặp thuộc tính và giá trị, được đặt bên trong dấu ngoặc nhọn. Ví dụ, trong đoạn mã sau:

Cấu trúc cơ bản của CSS

Bộ chọn h1 sẽ chọn tất cả các thẻ <h1> trong trang, và các thuộc tính color và font-size sẽ được áp dụng cho chúng.

Bên cạnh cấu trúc cơ bản, CSS hoạt động theo nguyên tắc “cascading” – nghĩa là nếu có nhiều quy tắc áp dụng cho cùng một phần tử, trình duyệt sẽ xác định quy tắc nào được ưu tiên dựa trên thứ tự xuất hiện, độ đặc hiệu (specificity) của bộ chọn và các quy tắc kế thừa (inheritance). Nguyên tắc này cho phép các định dạng được xếp lớp một cách linh hoạt, giúp dễ dàng quản lý và bảo trì mã nguồn. Ví dụ, nếu có một quy tắc áp dụng cho thẻ <p> thông qua một lớp cụ thể và một quy tắc chung cho tất cả các thẻ <p>, trình duyệt sẽ ưu tiên quy tắc có độ đặc hiệu cao hơn.

Ngoài ra, CSS còn hỗ trợ ba cách nhúng vào trang web: inline (gắn trực tiếp trong thẻ HTML qua thuộc tính style), internal (được viết trong phần <style> của trang HTML) và external (được đặt trong file riêng và liên kết với trang HTML). Mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng, nhưng việc sử dụng CSS ngoài (external CSS) thường được ưu tiên trong các dự án lớn để giữ cho mã nguồn được tách biệt, dễ quản lý và tái sử dụng.

Như vậy, việc hiểu rõ cấu trúc và nguyên tắc cơ bản của CSS – từ cú pháp cho đến cách thức xếp lớp các quy tắc định dạng – là nền tảng quan trọng giúp các nhà phát triển web có thể xây dựng giao diện một cách chuyên nghiệp, đồng thời dễ dàng kiểm soát và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng trên mọi thiết bị.

Bạn đọc tham khảo thêm: 

Perl Là Gì? Lý Do Bạn Nên Biết Perl Là Gì Và Ứng Dụng Thực Tế

Machine Learning là gì? 3 Loại Machine Learning Phổ Biến Nhất

Cách hoạt động của CSS trong trình duyệt

Khi trình duyệt tải một trang web, nó sẽ phân tích mã HTML và CSS. Sau đó, nó sẽ áp dụng các quy tắc CSS để hiển thị nội dung HTML theo phong cách được chỉ định.

Từ File HTML đến cây DOM

Khi bạn nhập URL vào thanh địa chỉ, trình duyệt sẽ gửi yêu cầu tới máy chủ để tải về file HTML của trang web. Quá trình đầu tiên sau khi nhận được nội dung là “phân tích” (parsing) mã HTML. Tại đây, trình duyệt chuyển đổi toàn bộ mã HTML thành một cấu trúc dữ liệu dạng cây, gọi là Document Object Model (DOM). Cây DOM thể hiện cấu trúc phân cấp của trang web, với mỗi thẻ HTML trở thành một nút (node) trong cây.

Việc xây dựng cây DOM cho phép trình duyệt hiểu được mối quan hệ giữa các phần tử, từ đó xác định cách thức hiển thị từng thành phần. Đây cũng là bước nền tảng để sau này các kiểu định dạng từ CSS có thể được áp dụng chính xác cho các thành phần này.

Cách hoạt động của CSS trong trình duyệt

Tạo ra cây CSSOM

Song song với quá trình xử lý HTML, trình duyệt cũng tải các file CSS (có thể là từ file riêng lẻ hoặc được nhúng trực tiếp trong HTML). Mã CSS sau đó được “parsing” để tạo ra một cấu trúc dữ liệu khác gọi là CSS Object Model (CSSOM).

CSSOM là bản đồ chứa toàn bộ các quy tắc định kiểu mà bạn đã viết. Mỗi selector, thuộc tính và giá trị của CSS sẽ được chuyển thành các nút trong cây CSSOM. Cấu trúc này cho phép trình duyệt dễ dàng tra cứu và áp dụng các quy tắc định dạng lên các phần tử tương ứng trên trang web. Quy trình này không chỉ đơn giản là đọc các dòng mã, mà còn bao gồm việc xác định thứ tự ưu tiên của các quy tắc khi có xung đột, nhờ vào nguyên tắc “cascading” mà CSS mang lại.

Kết hợp DOM và CSSOM

Sau khi xây dựng được cây DOM từ HTML và cây CSSOM từ CSS, bước tiếp theo là “kết hợp” chúng lại với nhau để tạo thành Render Tree (Cây Render). Đây là bước quan trọng nhất trong quy trình hiển thị trang web.

Render Tree là một cấu trúc mới, chỉ bao gồm các nút từ DOM mà thực sự cần được hiển thị trên màn hình. Các phần tử ẩn hoặc không cần thiết (như các thẻ không hiển thị) sẽ bị loại bỏ khỏi cây này. Trong quá trình kết hợp, trình duyệt áp dụng các quy tắc định dạng từ CSSOM lên các phần tử tương ứng trong DOM. Điều này giúp xác định rõ ràng các thuộc tính như màu sắc, font chữ, kích thước và vị trí của từng phần tử.

Việc tạo Render Tree không chỉ đơn thuần là kết hợp dữ liệu, mà còn bao gồm việc tính toán sự thừa kế (inheritance) và ưu tiên của các quy tắc CSS. Nhờ đó, trình duyệt có thể xây dựng một bản “bản đồ” trực quan của toàn bộ trang web, chuẩn bị cho bước xử lý layout tiếp theo.

Quy trình Layout

Khi Render Tree đã được tạo ra, trình duyệt chuyển sang bước layout. Trong giai đoạn này, hệ thống tính toán chính xác vị trí, kích thước và thứ tự xếp chồng của các phần tử trên trang web.

Quá trình layout bao gồm việc xác định các thông số như chiều rộng, chiều cao, khoảng cách giữa các phần tử và vị trí hiển thị tương đối với nhau. Điều này đòi hỏi phải dựa vào các thuộc tính định dạng đã được áp dụng từ CSS như margin, padding, border và các thông số khác. Bất kỳ sự thay đổi nào trong CSS hoặc trong DOM cũng có thể kích hoạt lại quá trình layout, đặc biệt khi có sự tương tác của người dùng như thay đổi kích thước cửa sổ trình duyệt.

Quá trình Paint

Sau khi layout được tính toán xong, trình duyệt chuyển sang bước paint (vẽ). Đây là giai đoạn mà Render Tree, sau khi đã được bố trí chính xác, sẽ được “vẽ” ra màn hình.

Trong bước paint, mỗi nút trong Render Tree sẽ được chuyển đổi thành các hình ảnh pixel cụ thể. Các thuộc tính như màu nền, màu chữ, hình ảnh nền, và các hiệu ứng đặc biệt (như đổ bóng, gradient) sẽ được áp dụng để tạo ra giao diện trực quan cho trang web.

Quá trình này đòi hỏi hiệu năng cao, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian tải trang và trải nghiệm người dùng. Một file CSS được tối ưu sẽ giúp giảm thiểu thời gian paint, khiến trang web hiển thị nhanh chóng và mượt mà hơn.

Cập nhật và tái Render

Sau đó, quá trình kết hợp và tính toán layout sẽ được chạy lại (thường được gọi là “reflow” hoặc “layout recalculation”) và tiếp tục với bước paint để đảm bảo giao diện luôn được cập nhật kịp thời. Việc hiểu rõ cơ chế này giúp các nhà phát triển tối ưu mã CSS, tránh gây ra những thay đổi không cần thiết khiến quá trình reflow xảy ra quá thường xuyên, từ đó cải thiện hiệu năng tổng thể của trang web.

Ứng dụng thực tế của CSS

CSS được sử dụng rộng rãi trong thiết kế web để:

• Tạo giao diện đẹp mắt: CSS cho phép bạn tùy chỉnh màu sắc, phông chữ, và bố cục để tạo ra giao diện hấp dẫn và chuyên nghiệp.
• Thiết kế đáp ứng (Responsive Design): CSS cho phép trang web tự động điều chỉnh giao diện để phù hợp với các kích thước màn hình khác nhau, từ máy tính để bàn đến điện thoại di động.
• Tạo hiệu ứng động: CSS cho phép bạn tạo các hiệu ứng chuyển động và tương tác, làm cho trang web trở nên sống động và thú vị hơn.
• Tối ưu hóa trải nghiệm người dùng: CSS giúp cải thiện khả năng đọc và điều hướng của trang web, mang lại trải nghiệm tốt hơn cho người dùng.

Một số ứng dụng thực tế của CSS

Ưu điểm và hạn chế của CSS

Dưới đây là phần "Ưu Điểm Và Hạn Chế Của CSS" được trình bày dưới dạng bảng:

Bài viết trên cũng đã giải đáp cho bạn CSS là gì? và các loại CSS phổ biến. Hy vọng những thông tin trên hữu ích với bạn nhé!